თამაშის ფსიქოლოგია: რატომ გვიზიდავს რისკი?

რისკი ადამიანის ბუნებრივი ცხოვრების ნაწილია, რომელიც გულისხმობს გაურკვეველ შედეგთან გამკლავებას და ხშირად უკავშირდება მოგების ან წაგების შესაძლებლობას. მიუხედავად იმისა, რომ რისკის არსებობა ყოველთვის პოტენციურ საფრთხეს გულისხმობს, სწორედ ამ გაურკვევლობის განცდა გვიჩენს ინტერესს, აღგზნებას და ემოციურ ჩართულობას, რის გამოც ხშირად შეგნებულად ვეძებთ ისეთ სიტუაციებს, სადაც რისკი დიდია.

თამაშსა და ფსიქოლოგიას შორის ძლიერი კავშირია, რადგან სწორედ ფსიქოლოგიური ფაქტორები განსაზღვრავს ჩვენს მიდრეკილებას რისკიანი აქტივობების მიმართ. ამ ბლოგში განვიხილავთ, რა ფსიქოლოგიური პროცესები განაპირობებს თამაშისადმი სწრაფვას, როგორ მოქმედებს რისკი ჩვენს ტვინზე და რატომაა იგი ასე მიმზიდველი ადამიანისთვის.

რას გვაძლევს რისკი?

რისკთან შეხვედრისას ჩვენი ორგანიზმი განიცდის ძლიერ ფიზიოლოგიურ რეაქციას – სხეული გამოყოფს ადრენალინს, გულისცემა ჩქარდება, სუნთქვა მძიმდება და ყურადღება მაქსიმალურად მობილიზებული ხდება.

სწორედ ეს ემოციური მღელვარება და ადრენალინის მოზღვავება განაპირობებს რისკის მიმზიდველობას. როდესაც გაურკვეველი შედეგის წინაშე ვდგებით, ჩვენი ფსიქოლოგიური მდგომარეობა მკვეთრად იცვლება, რაც აძლიერებს თამაშის პროცესით მიღებულ სიამოვნებას.

რისკის აღების მთავარი ხიბლი ხშირად მოგების მოლოდინში იმალება. ტვინი, „დადებითი მოლოდინის“ დროს გამოიმუშავებს დოფამინს – ნივთიერებას, რომელიც პასუხისმგებელია სიამოვნების შეგრძნებაზე.

ამგვარად, მოგების შესაძლებლობა თავისთავად ხდება ერთგვარი ჯილდო, რომელსაც ადამიანი განიცდის როგორც სასიამოვნო მოლოდინს, რაც რისკის პროცესს კიდევ უფრო მომხიბვლელს ხდის.

გარდა ადრენალინისა და დოფამინის ეფექტისა, რისკიანი სიტუაციები ჩვენთვის მიმზიდველია სიახლის ძიებისა და ემოციური მრავალფეროვნების გამო.

ფსიქოლოგიური ფაქტორები: რატომ გვიყვარს თამაში?

თამაშისადმი ჩვენი სიყვარული დიდწილად განპირობებულია ისეთი ფსიქოლოგიური ფაქტორებით, როგორიცაა კონტროლის ილუზია. ხშირად, თამაშის პროცესში, ჩვენ მიგვაჩნია, რომ შედეგზე გავლენის მოხდენა შეგვიძლია, მიუხედავად იმისა, რომ რეალურად იგი შემთხვევითობის პრინციპზეა დაფუძნებული.

ამ ილუზიას კარგად ასახავს ლატარიის ბილეთების შეძენა, სადაც ადამიანები არჩევენ „იღბლიან“ ნომრებს, ან კაზინოს თამაშები, სადაც მოთამაშეები დარწმუნებულნი არიან, რომ სპეციალური სტრატეგიების გამოყენებით შეძლებენ წარმატების მიღწევას.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფსიქოლოგიური ფაქტორი, რომელიც თამაშისადმი დამოკიდებულებას აძლიერებს, წაგებულის უკან დაბრუნების სურვილია („chasing losses“). როდესაც ადამიანი ფულს კარგავს, ის ხშირად განაგრძობს თამაშს იმ მიზნით, რომ დაკარგული თანხა უკან დაიბრუნოს.

ამ დროს ის ემოციით მოქმედებს და არ ითვალისწინებს ობიექტურ რეალობას, რის გამოც კიდევ უფრო მეტ თანხას აგებს. ეს მდგომარეობა შეიძლება გადაიზარდოს ციკლურ პროცესში, რაც ზრდის დამოკიდებულების რისკს.

ამასთან, ფსიქოლოგიურად ძალიან გავრცელებული ფენომენია „მოთამაშის ცდომილება“ („Gambler’s fallacy“). ამ ცდომილების დროს მოთამაშეს ჰგონია, რომ თუ კონკრეტული მოვლენა დიდი ხნის განმავლობაში არ მომხდარა, აუცილებლად მალე უნდა მოხდეს.

მაგალითად, თუ რულეტკაზე რამდენჯერმე ზედიზედ შავი ფერი მოვიდა, მოთამაშეები ხშირად დარწმუნებულები არიან, რომ მომდევნო დატრიალებაზე აუცილებლად წითელი უნდა იყოს. სინამდვილეში ყოველი ახალი მცდელობისას გამარჯვების შანსი უცვლელი რჩება, მაგრამ ეს ფსიქოლოგიური შეცდომა მოთამაშეებს აიძულებს, კიდევ უფრო დიდი რისკი გასწიონ.

სოციალური და ემოციური ფაქტორები

თამაში ხშირად სოციალურ აქტივობად მოიაზრება, თუმცა სწორედ ამ გარემოს შეუძლია მნიშვნელოვნად გაზარდოს რისკიანი ქცევებისა და დამოკიდებულებების განვითარების შანსი. როდესაც მეგობრებთან ერთად ვთამაშობთ, ჯგუფური გავლენის გამო, საკუთარ თავს უფრო მეტ რისკს ვაძლევთ, ვიდრე ამას მარტოობაში გავაკეთებდით.

ამ დროს ხშირად ჩნდება კონკურენცია და თამაშის გამო ფულის ან სხვა ფასეულობის დაკარგვის რისკი, რაც საბოლოოდ არა ურთიერთობების გაძლიერებას, არამედ დაძაბულობას და კონფლიქტს იწვევს.

თამაშის პროცესში მიღებული სტატუსი და სოციალური აღიარება ხშირად მცდარი და დროებითია. ეს აღიარება ადამიანს უბიძგებს იმისკენ, რომ უფრო და უფრო მეტი გარისკოს, რაც ხშირად სრულდება ფინანსური ან ემოციური დანაკარგებით. ამგვარად, სოციალური აღიარების სურვილი არა დადებითად, არამედ უარყოფითად მოქმედებს პიროვნულ და სოციალურ ურთიერთობებზე.

მეორე მხრივ, თამაში ემოციური სტრესისგან გაქცევის საშუალებად აღიქმება, თუმცა რეალურად ეს დროებითი გაქცევა ხშირად პრობლემების გაღრმავებას იწვევს. თამაშში რეალობისგან თავის არიდება ამცირებს პრობლემებთან გამკლავების უნარს და იწვევს ქრონიკული სტრესის ზრდას.

საბოლოოდ, ადამიანი ეჩვევა რეალობისგან გაქცევას და თამაშს იყენებს როგორც ერთადერთ გამოსავალს, რაც თავის მხრივ კიდევ უფრო ამწვავებს როგორც პირად, ასევე ფინანსურ პრობლემებს.

ვინ არის რისკის მიმართ ყველაზე დაუცველი?

რისკიანი თამაშების მიმართ ყველაზე დაუცველი ჯგუფები ახალგაზრდები არიან, განსაკუთრებით 18-დან 29 წლამდე ასაკის ადამიანები. ეს ასაკობრივი ჯგუფი ხშირად იმპულსური გადაწყვეტილებებით გამოირჩევა, რაც ტვინის განვითარების თავისებურებებითაა განპირობებული.

ზრდასრულების შემთხვევაში კი რისკისადმი მიდრეკილება ხშირად ყოველდღიური რუტინისგან თავის დაღწევის ან ფინანსური პრობლემების სწრაფი გადაწყვეტის სურვილით აიხსნება.

ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, რისკის მიმართ განსაკუთრებულად მოწყვლადი ადამიანები იმპულსური ხასიათით ან ყურადღების დეფიციტის მქონე პირები არიან. მათ ხშირად უჭირთ შედეგების წინასწარ გათვლა და სწრაფად იღებენ რისკიან გადაწყვეტილებებს. სწორედ ამიტომ, ისინი თამაშის პროცესში უფრო მეტად ხვდებიან დამოკიდებულების საფრთხის წინაშე.

სოციალურ-კულტურულ გარემოსაც მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს ადამიანების მიდრეკილებაზე რისკის მიმართ. კულტურები, სადაც თამაში სოციალური ნორმაა და ფართოდ არის მიღებული, ხელს უწყობს ადამიანების მეტ ჩართულობას აზარტულ თამაშებში.

გარემო, ოჯახური გამოცდილება და თანატოლების გავლენა ასევე პირდაპირ გავლენას ახდენს იმაზე, თუ რამდენად ხშირად და რა ფორმით ჩაერთვება ადამიანი რისკიან აქტივობებში.

დასკვნა

თამაშისა და რისკისადმი ჩვენი სწრაფვა ფსიქოლოგიური, სოციალური და ემოციური ფაქტორების ურთიერთქმედების შედეგია. სწორედ ეს ურთიერთქმედება განაპირობებს, რატომ გვიზიდავს თამაში ასე ძლიერ, რატომ არის ის ამაღელვებელი და ზოგჯერ სახიფათოც.

იმისათვის, რომ ამ პროცესმა ჩვენს ცხოვრებაზე უარყოფითი გავლენა არ მოახდინოს, აუცილებელია გავაცნობიეროთ საკუთარი ემოციები, მოვახდინოთ იმპულსების კონტროლი და დავსახოთ მკაფიო ზღვარი გართობასა და სარისკო ქცევებს შორის.

რისკის მიმართ ჯანსაღი დამოკიდებულების შენარჩუნება გულისხმობს იმას, რომ კარგად უნდა ვიცნობდეთ ფსიქოლოგიურ მექანიზმებს, რომლებიც თამაშის პროცესში აქტიურდება. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რა გვიბიძგებს თამაშისკენ და როდის გადავდივართ უსაფრთხო თამაშიდან პრობლემურ თამაშზე.

მსგავსი თვითშემეცნება საშუალებას მოგვცემს, თამაშს შევხედოთ არა როგორც საფრთხეს, არამედ როგორც მართვად პროცესს, რომელიც შეგვიძლია სწორად გამოვიყენოთ ჩვენი ემოციური და სოციალური საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად.

დაგვიკავშირდით 

თუ თქვენ ან თქვენი ახლობელი განიცდით თამაშდამოკიდებულების პრობლემას, ნუ დაელოდებით მის გამწვავებას. "დღე პირველის" გუნდი, რომელიც აერთიანებს სერტიფიცირებულ ფსიქოლოგებსა და გამოცდილ სპეციალისტებს, გთავაზობთ კომპლექსურ დახმარებას როგორც პირისპირ, ისე ონლაინ ფორმატში.

ჩვენი სერვისები მოიცავს ინდივიდუალურ და ჯგუფურ თერაპიას, ასევე სპეციალურ პროგრამებს თანადამოკიდებული ოჯახის წევრებისთვის.თუ თქვენ ან თქვენს ახლობელს აქვს სათამაშო პრობლემები, გახსოვდეთ, დახმარება ხელმისაწვდომია.ნუ გადადებთ ცვლილებებს ხვალისთვის – დაიწყეთ გამოჯანრმრთელების პროცესი დღესვე!